9 marca to kolejna rocznica bitwy pod Myszyńcem. Ten prosty i łatwo zapadający w pamięć wiersz Marii Konopnickiej przypomina o tym ważnym dla historii Kurpiów wydarzeniu. Jak więc to było…
7 marca 1863 r. oddziały powstańcze pod wodzą Zygmunta Padlewskiego wkroczyły do Myszyńca. Mieszkańcy witali ich serdecznie.
Byli kiepsko uzbrojeni, na siedem kos przypadała jedna strzelba. Dokonali wypadu na Dąbrowy, w których znajdowała się komora celna. Paru strażników celnych ujęto, pozostali uciekli do Prus. Broni zdobyli niewiele.
Po powrocie do Myszyńca powstańcy dowiedzieli się o zbliżających się do miasteczka wojskach rosyjskich pod wodzą Piotra Waliujewa. Były to: 4 roty piechoty, 300 kozaków, dwa działa. W tej sytuacji powstańcy opuścili Myszyniec. Przeważające siły rosyjskie zaatakowały ich kilometr od miasteczka. Już w czasie walki Padlewski musiał podjąć decyzję o wysłaniu rezerw przeciwko oddziałom rosyjskim, które zaczęły zbliżać się od strony Ostrołęki. Walka pod Myszyńcem trwała około sześciu godzin. W krytycznym momencie walk Zygmunt Padlewski pochwycił sztandar kosynierów i osobiście poprowadził ich do ataku. Męstwem odznaczył się i zginął trzydziestotrzyletni Władysław Wilkoszewski, bohater spod Mężenina. Polegli w tej bitwie także: Leopold Mieczyński (nauczyciel matematyki w łomżyńskim gimnazjum, miał 33 lata), Antoni Malski (odznaczył się w bitwie pod Siemiatyczami, miał 21 lat), Franciszek Szczucki (prywatny guwerner, 25 lat) oraz łomżyńscy gimnazjaliści – Ignacy Micewicz (16 lat) i Teodor Sorokiewicz (21 lat). Wśród tych, którzy wyróżnili się w tej potyczce wymienia się adiutanta Padlewskiego – Edwarda Rolskiego i Adama Motylewskiego, który w dowód uznania mianowany został podoficerem.
Źródła nie są zgodne co do tego, jakie straty ponieśli powstańcy pod Myszyńcem. Według Stanisława Zielińskiego, autora książki „Bitwy i potyczki powstania styczniowego”, było to 10 zabitych i 20 rannych, a na kamiennej tablicy starego pomnika znajduje się informacja o 63 poległych powstańcach. Podobna rozbieżność występuje też w określaniu zabitych Moskali. Nie ma zgodności także co do wyniku. Strona polska opiewa swoje zwycięstwo, natomiast źródła rosyjskie widzą w tym starciu klęskę powstańców.
Wątpliwości jest więcej. Dotyczą one na przykład tego, czy Wilkoszewski istotnie zginął pod Myszyńcem. Nieco zamieszania wprowadza też umieszczenie na jednym z krzyży przy obelisku nazwiska Konstantego Rynarzewskiego, który w bitwie pod Myszyńcem nie mógł uczestniczyć, bo był jeszcze wówczas oficerem carskim, a zginął jako powstaniec od ran odniesionych w starciu pod Żelazną w listopadzie 1863 r.
Pozostała legenda, utrwalona w wierszu Marii Konopnickiej i w pamięci mieszkańców Kurpi Zielonych. Znajdujący się na skraju lasu przy drodze do Chorzel pomnik jest wyrazem hołdu dla bohaterów, którzy przelewali tu krew w walce o wolność ojczyzny.
Bibliografia
- Czesław Brodzicki, Donata Godlewska, Łomża w latach 1794-1866, PWN, Warszawa 1987, s. 252-3.
- Barbara Kalinowska, Co wiemy o bitwie pod Myszyńcem? Dostęp online: http://rozmaitosci.com
- Stanisław Zieliński, Bitwy i potyczki 1863-1864, Rappersville 1913, s. 228.