Doktor Stanisław Nossarzewski

Stanisław Nossarzewski, ok. 1902 r.

Stanisław Nossarzewski urodził się 28 kwietnia 1874 r. w Sobolach w powiecie radzyńskim, guberni siedleckiej. Był pierworodnym synem Floriana i Marii. Do szkoły podstawowej uczęszczał w Dębowej Kłodzie i Kaplonosach. 

W latach 1885-1894 był uczniem gimnazjum siedleckiego. Jego kolegami ze szkolnej ławy byli m. in. gen. Jan Jur Gorzechowski (legionista, dowódca słynnej akcji wykradzenia z Pawiaka dziesięciu więźniów politycznych w 1904 r., prywatnie – pierwszy mąż Zofii Nałkowskiej oraz Antoni Żychliński – polityk, prawnik, minister sprawiedliwości w latach 1924-1925).

Źródło: Księga pamiątkowa Siedlczan : (1844-1905), red. Edward Chwalewik et al., Warszawa 1927, s. 319.

W 1894 r. Stanisław Nossarzewski wstąpił na Wydział Medyczny na Cesarsko-Królewski Uniwersytet Warszawski. Studia ukończył w roku 1900. 22 stycznia 1901 r. w warszawskim kościele św. Aleksandra zawarł ślub z Haliną Dramińską.

Akt ślubu Haliny i Stanisława Nossarzewskich

W styczniu 1901 r. Nossarzewscy osiedli w Myszyńcu. Doktor miał tu gabinet lekarski i aptekę w swoim domu. Ten budynek istnieje nadal, znajduje się naprzeciwko myszynieckiej poczty.

Dom, w którym żył i pracował dr Stanisław Nossarzewski, zdjęcie z roku 2009.

W październiku 1904 r. doktor został powołany do wojska i uczestniczył w wojnie rosyjsko-japońskiej na Dalekim Wschodzie. Do Myszyńca wrócił w lutym 1906 r.

Zdjęcie z 1905 r. Stanisław Nossarzewski stoi obok pielęgniarki Czerwonego Krzyża

W czasie I wojny światowej był ewakuowany z rodziną do Rosji i przebywał m. in. w Kijowie i Charkowie.

Halina i Stanisław Nossarzewscy mieli trzy córki: Irenę (1901-1945), Zofię (1903-1974) i Janinę (ur. 1906).

Ich dom był miejscem, do którego zjeżdżała się, zwłaszcza w letni czas liczna bliższa i dalsza rodzina.

Doktorowa zajmowała się nie tylko prowadzeniem domu i wychowaniem córek. Była też osobą zaangażowaną społecznie. Dr Jerzy Kijowski w referacie „Oświata w Ostrołęce i powiecie w latach 1914-1921” wspomina między innymi o doktorowej Nossarzewskiej: „Dozory szkolne będące swoistą Radą Szkolną Gminną składały się z 6 osób, w tym dwóch nauczycieli (z których jeden z urzędu był sekretarzem rady). Ich skład był zatwierdzany przez Radę Szkolną Powiatową. W pierwszych latach niepodległości sekretarzami dozorów byli m. in.: Kazimierz Szmidt w Goworowie, Sobaś , a potem Krawczyk w Troszynie, Cieślik w Piskach, Górak a potem Tadeusz Ćwiek w Kadzidle, Hilary Zarychta, potem Stefan Kliszcz w Myszyńcu i Krywonosiuk w Wachu. Do dobrze prowadzonych Dozorów należał Dozór w Myszyńcu. Prezesem jego była żona miejscowego lekarza Halina Nossarzewska”.

Halina Nossarzewska zmarła 24 listopada 1936 r. po długiej i ciężkiej chorobie . Jej grób znajduje się przy głównej alei myszynieckiego cmentarza. Na tablicy nagrobnej pozostało puste miejsce, przewidziane dla jej męża. Grób dra Stanisława Nossarzewskiego, którego pochowano w marcu 1945 r. w Łodzi na cmentarzu przy ul. Ogrodowej, nie zachował się, został zniszczony przy przebudowie cmentarza. Miejsce pochówku żony doktora mogłoby stać się symbolicznym grobem także dla niego. Przecież właśnie w Myszyńcu upłynęło mu całe zawodowe życie, tu nie tylko leczył ludzi, ale i bardzo angażował się w działalność społeczną.

Doktor Stanisław Nossarzewski od początku pobytu w Myszyńcu uczestniczył aktywnie w życiu mieszkańców. Zamieszczony obok wycinek z dawnej prasy [„Kurier Warszawski” z 29 sierpnia 1902 r.] informuje, że znalazł się wśród organizujących myszyniecką straż ogniową.

Widać go na wielu zdjęciach z kolejarzami…

Z myszynieckimi kolejarzami, rok 1933. Dr Stanisław Nossarzewski (siedzi piąty od lewej).
Od lewej: wikary z myszynieckiej parafii, dr Stanisław Nossarzewski, żona doktora Halina Nossarzewska i siostra Maria z Nossarzewskich Mathia. Zdjęcie wykonane ok. 1930 r.

Stanisław Nossarzewski opuścił Myszyniec prawdopodobnie w maju 1940 r. Wśród najstarszych mieszkańców Myszyńca i okolic zachowała się serdeczna pamięć o nim.

Ci, którzy zetknęli się z nim w czasach jego pracy w Myszyńcu pamiętali „(…) charakterystyczną sylwetkę doktora, ubranego przeważnie w znoszoną wojskową kurtkę, takież spodnie, buty oficerskie, z maciejówką na łysej głowie. Wy-stroju twarzy dopełniał sumiasty, szpakowaty wąs, który zajął miejsce całkowitej ciemnej brody z czasów młodości.  Pod zewnętrznie naburmuszoną miną ukrywał życzliwy charakter lekarza z powołania, który nie odmawiał nikomu pomocy medycznej, niezależnie od stanu majątkowego, kondycji społecznej, płci – był także ginekologiem położnikiem – oraz wieku. Zastępował wówczas współczesne pogotowie ratunkowe, zawsze w zabudowaniach gospodarczych przygotowany był koń i bryczka z obok mieszkającym woźnicą. Był to wówczas najszybszy w tych okolicach środek transportu do chorego i potrzebującej. Doktor Nossarzewski zawsze trwał na posterunku, z Myszyńca nie wyjeżdżał nigdy, jeżeli nie liczyć dwóch wyjazdów w okolicznościach wojennych. (…)
Doktor Nossarzewski był charakterystycznym typem mężczyzny przełomu XIX i XX wieku. Władczy i oszczędny, surowy i wymagający od siebie i od innych, był zawsze człowiekiem honorowym, tzw. na miejscu. (…)
Lubił dyskutować o polityce – z przekonań był raczej narodowym demokratą”.

Stanisław Nossarzewski. Jedną z wielu pasji doktora było myślistwo

Po wybuchu II wojny światowej dr Nossarzewski wraz z córką Janiną znalazł się na Rzeszowszczyźnie, gdzie działał w miejscowej organizacji AK. W książce Aleksandra Kabary „Zapalnik. Z walk AK i BCh na Płaskowyżu Tarnowskim w latach 1939-1944” (Wydawnictwo Color, Warszawa 1997, s. 68-69) znajduje się następująca wzmianka: „Podczas któregoś polowania w lesie jarząbskim tenże gajowy natrafił na rannego Żyda, uciekiniera z tarnowskiego getta. Po polowaniu zabrał go potajemnie do leśniczówki ukrył we wspomnianej kryjówce pod szyszkami. Pomocy lekarskiej udzielił rannemu lekarz Stanisław Nossarzewski – teść por. rez. „Cisa” (Henryka Gadomskiego), zamieszkały wówczas z rodziną u zięcia. Żyd powrócił do zdrowia i udał się w swoje strony.
Następny przykład. W jarząbskim lesie na Podlesiu ukrywało się młode żydowskie małżeństwo pochodzące z Luszowic. Nadszedł czas porodu. Pojawiły się komplikacje zagrażające życiu kobiety. Zrozpaczony mąż (nie wiadomo przez kogo skierowany) udał się do lekarza Stanisława Nossarzewskiego, prosząc go o ratunek. Cierpiącą kobietę z bólami porodowymi przywieziono furmanką do mieszkania lekarza. Niezbędne było wykonanie cesarskiego cięcia. Niestety dziecko było już martwe, ale matkę Żydówkę uratował.
Zawsze można było liczyć na humanitarną pomoc lekarską lek. Stanisława Nossarzewskiego. Docierał on do chorych oraz rannych Polaków i Żydów ukrywających się nawet w odległych i trudno dostępnych kniejach, także podczas mroźnych i śnieżnych zim, najczęściej w lesie jaźwieńskim, wówczas zwanym przez leśników Ostoją Żydów”.

Stanisław Nossarzewski nie powrócił już do Myszyńca. Schorowanym ojcem zaopiekowała się mieszkająca w Łodzi córka Irena Milke. Zmarł w Łodzi 5 marca 1945 r.

Zdjęcia i informacje o doktorze Nossarzewskim uzyskane od jego krewnych – Lecha Tomasza Jabłońskiego i Barbary Antoniuk.